Καραγιλάνης Στέλιος-οικονομολόγος
(Το άρθρο βασίζεται στην εισήγηση που παρουσιάστηκε στην ημερίδα του Παν.Δυτικής Αττικής με θέμα «Η Λογιστική Μεταρρύθμιση του Δημόσιου Τομέα», στις 30 Μαΐου 2025)
Σε κάθε μεταρρυθμιστική προσπάθεια στον δημόσιο τομέα, το κρίσιμο ερώτημα είναι ένα: ποιες ανάγκες έρχεται να καλύψει; Η λογιστική μεταρρύθμιση που βρίσκεται σε εξέλιξη –μέσα από την εφαρμογή των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων για το Δημόσιο Τομέα (IPSAS) όπως καθορίστηκε από το ΠΔ 54/18– αποκτά νόημα μόνο αν απαντά στις πραγματικές ανάγκες των δημόσιων φορέων: τη διαχείριση έργων, την παρακολούθηση των πόρων, την εσωτερική λογοδοσία, τη συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών του Φορέα.
Όμως η λογιστική στο Δημόσιο δεν λειτουργεί σε κενό. Οφείλει να σέβεται και να υπηρετεί το Δημόσιο Λογιστικό – δηλαδή το σύνολο των κανόνων που διέπουν τη δημοσιονομική διαχείριση, τη ροή των εντολών πληρωμής, τις υποχρεώσεις ελέγχου και τις δεσμεύσεις του προϋπολογισμού. Η λογιστική δεν μπορεί να παρακάμπτει ή να επαναπροσδιορίζει το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των φορέων· πρέπει να λειτουργεί εντός αυτού, να το τεκμηριώνει και να το ενισχύει.
• Διαχείριση έργων: Ένας φορέας που δεν έχει σαφή εικόνα για την πορεία, το στάδιο και το κόστος των έργων του, δεν μπορεί να τα προγραμματίσει σωστά, ούτε να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεών του. Η λογιστική καλείται να προσφέρει ενιαία και αξιόπιστα δεδομένα, ώστε τεχνικές και οικονομικές υπηρεσίες να συνεργάζονται στη βάση κοινής πληροφορίας.
• Παρακολούθηση πόρων: Από τα αποθέματα ενός συνεργείου, μέχρι τα έσοδα ενός ανταποδοτικού τέλους, η ακριβής και διαχειρίσιμη καταγραφή των διαθέσιμων πόρων είναι θεμελιώδης. Η λογιστική δεν είναι απλώς καταγραφή δαπανών, αλλά μέσο παρακολούθησης του πώς και πού αξιοποιούνται οι δημόσιοι πόροι.
• Εσωτερική λογοδοσία: Ο κάθε προϊστάμενος υπηρεσίας, ο κάθε υπεύθυνος έργου ή προϋπολογισμού, χρειάζεται να μπορεί να αιτιολογεί τις επιλογές του, να τεκμηριώνει τις αποφάσεις του και να παρακολουθεί τις αποκλίσεις. Η λογιστική οφείλει να του παρέχει τα εργαλεία, χωρίς να απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις ή εξαρτήσεις από τρίτους.
• Συνεργασία υπηρεσιών: Σε έναν σύγχρονο δημόσιο φορέα, καμία υπηρεσία δεν μπορεί να λειτουργεί απομονωμένα. Η τεχνική υπηρεσία πρέπει να γνωρίζει τι καταγράφει η λογιστική. Η οικονομική υπηρεσία πρέπει να έχει εικόνα για τα πάγια. Η διοίκηση πρέπει να μπορεί να συνθέσει τις πληροφορίες για να σχεδιάσει. Η λογιστική μεταρρύθμιση αποκτά ουσία όταν χτίζει γέφυρες και ενισχύει την εσωτερική συνεργασία μέσα από διαφανείς, τυποποιημένες και χρήσιμες διαδικασίες.
Η λογιστική δεν περιορίζεται στην τήρηση κανόνων ή στη συλλογή αριθμών. Είναι εργαλείο διαχείρισης και λογοδοσίας και έτσι πρέπει να αξιοποιείται στον δημόσιο τομέα.
Η λογιστική πρέπει να “μιλά τη γλώσσα” του Φορέα
Η εμπειρία από την εφαρμογή του προηγούμενου «διπλογραφικού» συστήματος ήταν διδακτική: η υιοθέτηση εργαλείων που δεν αντανακλούν τις πραγματικές ανάγκες των υπηρεσιών οδηγεί τελικά στη μη αξιοποίησή τους. Για χρόνια, το λογιστικό σύστημα έμοιαζε με το «μαύρο κουτί του αεροπλάνου»: υπήρχε, αλλά κανείς δεν ήξερε τι περιείχε και τι κατέγραφε.
Η σημερινή μεταρρύθμιση δεν πρέπει να επαναλάβει αυτό το λάθος. Πρέπει να προσαρμοστεί στη λειτουργική πραγματικότητα των φορέων – είτε πρόκειται για ένα Υπουργείο με ανάγκες δημοσιονομικής παρακολούθησης, είτε για έναν Δήμο που διαχειρίζεται αποθέματα, οχήματα και έργα.
Η λογιστική δεν προηγείται της λειτουργίας – την ακολουθεί. Καταγράφει, τεκμηριώνει και εξηγεί τις πράξεις. Άρα, για να είναι αξιόπιστη, πρέπει να βασίζεται σε μια ορθά δομημένη και διοικητικά λειτουργική πραγματικότητα.
Πλαίσιο συνεργασίας, όχι ομοιομορφίας
Οι φορείς ξεκινούν από διαφορετικές αφετηρίες:
• Άλλοι εφαρμόζουν δεδουλευμένη βάση ετών.
• Άλλοι λειτουργούν ακόμη σε ταμειακή βάση.
• Άλλοι έχουν πληροφοριακά συστήματα, ενώ σε αρκετούς αυτά υπολειτουργούν ή είναι αποσπασματικά.
Σε αυτό το πλαίσιο, η μεταρρύθμιση δεν μπορεί να επιβάλλει ομοιομορφία. Πρέπει να διαμορφώνει χώρο προσαρμογής, υποστήριξη, ευελιξία και πρακτική καθοδήγηση. Το ζητούμενο είναι η σύγκλιση μέσα από λειτουργικές λύσεις, όχι η συμμόρφωση για τη συμμόρφωση.
Η λογιστική ως εργαλείο καθημερινής διοίκησης
Η αξία της λογιστικής φαίνεται σε όσα απασχολούν τις υπηρεσίες στην πράξη:
• Κατάρτιση ρεαλιστικού προϋπολογισμού: Δεν μπορεί να προβλεφθεί η αντικατάσταση φαναριών χωρίς απογραφή. Δεν μπορεί να προϋπολογιστεί η συντήρηση οχημάτων χωρίς γνώση της κατάστασής τους. Το νέο Λογιστικό Πλαίσιο απαιτεί αυτές τις πληροφορίες.
• Συντονισμένη εκτέλεση έργων: Το μητρώο έργων γίνεται κοινή βάση πληροφόρησης μεταξύ τεχνικής και οικονομικής υπηρεσίας – περιορίζει λάθη και καθυστερήσεις.
• Διαχείριση μισθώσεων και περιουσίας: Η αποτίμηση με εύλογες αξίες προσφέρει διαφάνεια και καλύτερη διαπραγματευτική θέση. Η επανεκτίμηση της ωφέλιμης ζωής των παγίων επιτρέπει στους προϊσταμένους να αξιοποιούν καλύτερα τους διαθέσιμους πόρους.
• Στην οργάνωση της περιουσίας, όπου απαιτείται συνεργασία τεχνικών, νομικών και οικονομικών υπηρεσιών για την τακτοποίηση και τεκμηρίωση των στοιχείων.
Η μεταρρύθμιση μπορεί να ξεκλειδώσει χρόνιες παθογένειες
Η λογιστική μεταρρύθμιση δεν προσθέτει βάρος – αναδεικνύει και λύνει προβλήματα. Μεταξύ αυτών:
• Κατακερματισμένα πληροφοριακά συστήματα: Π.χ. σύστημα αποθήκης που δεν συνδέεται με το λογιστήριο – η μεταρρύθμιση απαιτεί διαλειτουργικότητα και τεχνική αναβάθμιση.
• Υποστελέχωση και φόβος ευθύνης: Η νέα δομή επιβάλλει σαφείς ρόλους και αντικειμενική τεκμηρίωση, ενισχύοντας την αυτοπεποίθηση των υπαλλήλων.
• Ακίνητα χωρίς τίτλους ή εκτίμηση: Η ανάγκη γνωστοποίησης ωθεί σε συνεργασία με τεχνικές και νομικές υπηρεσίες για την τακτοποίηση της περιουσίας.
• Απουσία συντονισμού και χρονοδιαγράμματος: Η μεταρρύθμιση απαιτεί σχεδιασμό, φάσεις και τυποποιημένες διαδικασίες.
• Ελλιπής εσωτερική συνεργασία: Π.χ. έργο ολοκληρώνεται αλλά δεν ενημερώνεται η λογιστική – η λύση είναι κοινές βάσεις δεδομένων και καθολική ενημέρωση.
• Μη τυποποιημένες διαδικασίες: Κάθε Φορέας καταγράφει με διαφορετικό τρόπο – ή καθόλου. Η μεταρρύθμιση επιβάλλει πολιτικές, εσωτερικό έλεγχο και πρότυπα για διαφάνεια και προστασία.
Συμπερασματικά: Η λογιστική μεταρρύθμιση πρέπει να ριζώνει στη λειτουργία – όχι να την αγνοεί
Δεν χρειαζόμαστε μια λογιστική «για τη λογιστική». Χρειαζόμαστε ένα σύστημα που να υπηρετεί τον φορέα, να ενισχύει τη διαχείριση, να απαντά στις ερωτήσεις του προϊσταμένου έργου, του συντάκτη του προϋπολογισμού, του αρμόδιου οικονομικού υπαλλήλου.
Μια μεταρρύθμιση επιτυχημένη δεν είναι αυτή που εφαρμόζεται παντού με τον ίδιο τρόπο. Είναι εκείνη που σέβεται τη διαφορετικότητα, κατανοεί την πράξη και δίνει στον φορέα τα εργαλεία να λογοδοτεί, να οργανώνεται και να εξελίσσεται.
Η λογιστική, λοιπόν, οφείλει να στηρίζει τη λειτουργία – όχι να την αντικαθιστά.
Για να είναι η λογιστική μεταρρύθμιση ουσιαστική, χρειάζεται να βασίζεται στη συνεργασία όσων τη σχεδιάζουν, την εφαρμόζουν και τη στηρίζουν στην πράξη. Οι εξωτερικοί συνεργάτες, οι τεχνικοί σύμβουλοι, οι μηχανισμοί υποστήριξης δεν καλούνται απλώς να μεταφέρουν πρότυπα ή να εγκαταστήσουν συστήματα. Ο ρόλος τους είναι κρίσιμος: να αφουγκραστούν τη λειτουργική πραγματικότητα των φορέων, να προσφέρουν πρακτικές λύσεις, να διευκολύνουν τη μετάβαση, να εμπνεύσουν εμπιστοσύνη.
Η μεταρρύθμιση απαιτεί τεχνογνωσία, αλλά και ενσυναίσθηση. Απαιτεί προσαρμογή, όχι επιβολή. Και κυρίως, απαιτεί πίστη στον σκοπό: ότι η λογιστική μπορεί –και πρέπει– να είναι εργαλείο καθημερινής διοίκησης, διαφάνειας και λογοδοσίας στον δημόσιο τομέα.
Πηγή myota.gr
