Η παρούσα ανάλυση συντάχθηκε από τον Καραγιλάνη Στυλιανό.
Το 2024 και το 2025 σηματοδοτούν βαθιές μεταρρυθμίσεις στο δημοσιονομικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κατ’ επέκταση και της Ελλάδας. Οι αλλαγές επηρεάζουν άμεσα τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζονται, εγκρίνονται και υλοποιούνται οι προϋπολογισμοί των Δημόσιων Φορέων, εισάγοντας νέα πρότυπα δημοσιονομικής ευθύνης, προβλεψιμότητας και προγραμματισμού.
Οι αλλαγές στο ευρωπαϊκό δημοσιονομικό πλαίσιο
Η Οδηγία 2024/1265 καθιερώνει έναν νέο βασικό κανόνα: την εξέλιξη των “καθαρών δαπανών” ως κριτήριο δημοσιονομικής συμμόρφωσης. Ορίζει επίσης την υποχρέωση τετραετών δημοσιονομικών σχεδίων, τα οποία μπορούν να επιμηκυνθούν αν ενσωματώνουν μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις. Ο παραδοσιακός έλεγχος ελλείμματος/χρέους υποχωρεί, υπέρ ενός πιο ρεαλιστικού και αναπτυξιακά προσανατολισμένου πλαισίου.
Η ενσωμάτωση του νέου πλαισίου στην Ελλάδα
Η Ελλάδα ετοιμάζει νομοσχέδιο που ενσωματώνει πλήρως το νέο θεσμικό πλαίσιο στον εθνικό δημοσιονομικό σχεδιασμό. Από το 2026, κάθε ετήσιος προϋπολογισμός θα συνοδεύεται από έναν τετραετή δημοσιονομικό προγραμματισμό, με συγκεκριμένους στόχους αύξησης καθαρών δαπανών (3,7% το 2025, μειούμενους σταδιακά έως 3,0% το 2028) . Επιπλέον, ιδρύεται Εθνικό Μητρώο Παροχών για την καταγραφή και ορθολογική διαχείριση των επιδομάτων.
Πρακτικές επιπτώσεις στη σύνταξη προϋπολογισμών των Δημόσιων Φορέων
1. Πολυετής Σχεδιασμός: Οι φορείς θα καταρτίζουν τετραετή πλάνα, ευθυγραμμισμένα με τις μακροοικονομικές παραδοχές του ΥΠΟΙΚ.
2. Καθαρές Δαπάνες: Κάθε δαπάνη θα αξιολογείται βάσει της συμβολής της στις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες, εξαιρουμένων των εσόδων από συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα.
3. Ανάγκη για νέα εργαλεία: Ενίσχυση της τεκμηρίωσης με ανάλυση κόστους-οφέλους, προτυποποιημένα υποδείγματα και αυτοματοποίηση μέσω ERP συστημάτων.
4. Αναβάθμιση δεξιοτήτων: Εκπαίδευση του προσωπικού στη δημοσιονομική ανάλυση και την τεκμηρίωση σεναρίων.
Παράδειγμα: ΟΤΑ και ο Νέος Προϋπολογιστικός Σχεδιασμός
Ένας Δήμος που σχεδιάζει να υλοποιήσει νέο πρόγραμμα σίτισης για ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, συνολικού ύψους 1.000.000 ευρώ, πρέπει πλέον να το ενσωματώσει στον προϋπολογισμό του λαμβάνοντας υπόψη τις καθαρές δαπάνες.
Αν:
• 700.000 ευρώ χρηματοδοτούνται μέσω ΕΣΠΑ ή Ταμείου Ανάκαμψης (εξωτερική επιδότηση),
• 300.000 ευρώ καλύπτονται από ίδιους πόρους (δημοτικά έσοδα ή ΚΑΠ),
τότε η πραγματική “επιβάρυνση” για τον κανόνα των καθαρών δαπανών είναι μόνο τα 300.000 ευρώ. Το υπόλοιπο ποσό θεωρείται ουδέτερο από δημοσιονομική άποψη, εφόσον δεν προέρχεται από τον κρατικό ή δημοτικό τακτικό προϋπολογισμό.
Αυτό σημαίνει ότι οι Δήμοι (και κάθε φορέας) πρέπει να:
• αποτυπώνουν με σαφήνεια τι χρηματοδοτείται από εξωτερικούς πόρους και τι από ίδιους,
• δίνουν προτεραιότητα σε συγχρηματοδοτούμενες δαπάνες, για να μη δεσμεύουν πολύτιμο δημοσιονομικό χώρο,
• ενσωματώνουν την πράξη στο Εθνικό Μητρώο Παροχών, ώστε να αποφεύγονται αλληλοεπικαλύψεις με άλλα προγράμματα.
Το αποτέλεσμα είναι ένας προϋπολογισμός λιγότερο περιγραφικός και περισσότερο στρατηγικός, που δεν αποτελεί απλώς έναν κατάλογο εξόδων, αλλά ένα εργαλείο ελέγχου, παρακολούθησης και πολιτικής κατεύθυνσης.
Το νέο θεσμικό πλαίσιο δεν μεταβάλλει απλώς τους δημοσιονομικούς στόχους. Μετασχηματίζει τη λογική του δημόσιου σχεδιασμού, ενισχύοντας την πειθαρχία, τη διαφάνεια και τη διατομεακή συνέργεια.
